Mensen zijn kuddedieren: Waarom laat jij je meeslepen door de groep?

Elke Van Hoof in ‘Kennismakers’ op Eén.
Mensen zijn kuddedieren: waarom laat jij je meeslepen door de groep?

Kennismakers is een bruisende tv-show op Eén, gepresenteerd door Tom De Cock, waarin boeiende wetenschappelijke vraagstukken centraal staan. In het eerste seizoen delen vijf gepassioneerde experts hun kennis. Eén van hen is klinisch psycholoog Elke Van Hoof. Zij formuleert een helder antwoord op de vraag ‘Hoe werkt je brein je tegen als je goede voornemens hebt?’. Dat doet ze in haar typerende stijl: energiek, edgy en eigenzinnig. Wij nemen je mee in haar inzichten aan de hand van enkele straffe quotes!

Volg jij doorgaans de groep of stippel je eerder je eigen pad uit? De kans is alleszins groot dat je je soms als een kuddedier gedraagt, en dat heeft alles te maken met je brein. Elke Van Hoof bespreekt waarom we zo gevoelig zijn voor groepsdruk, ook wanneer dat je aanzet tot foute handelingen.

“De hersenen bestaan uit twee delen: een oerbrein en een mensenbrein.”

Het oerbrein neemt de bovenhand wanneer je snel en instinctief moet beslissen. Het mensenbrein daarentegen gebruik je om rationeel en weloverwogen te handelen. Doorheen de dag neem je zo’n 35.000 beslissingen. Elke keer opnieuw grondig nadenken? Compleet onmogelijk! Net daar schuilt de kracht van het oerbrein: het laat je het merendeel van de tijd onbewuste keuzes maken. Zo besparen we massa’s energie. Zo’n 1.750 knopen per dag hak je wél bewust door, met behulp van je mensenbrein.

“Het oerbrein doet alles om samenzijn te stimuleren.”

Het oerbrein zorgt ervoor dat mensen kuddedieren zijn. Bloei jij ook open in het bijzijn van familie en vrienden? Logisch! Ook oermensen leefden in groep, want hier voelden ze zich veilig. Het samenzijn gaf hen een gigantisch voordeel: van zodra één lid gevaar spotte, kon iedereen zich pijlsnel uit de voeten maken. Daarom zal het oerbrein dit samenzijn stimuleren en zoeken we vandaag nog steeds het gezelschap van anderen op. Tijdens haar aflevering illustreerde Elke de invloed van groepsdruk met een eenvoudig experiment.

“De kudde schakelt het denkproces uit, zodat je je als een mak lammetje op sleeptouw laat nemen.”

Het publiek werd verdeeld in twee groepen. De eerste helft liep achteloos voorbij een lege kast met het opschrift ‘schoenen’ richting de zaal. Vervolgens plaatste men enkele schoenen in de kast en vroeg men twee acteurs om hun schoenen uit te trekken. Het gevolg? De tweede groep volgde collectief hun voorbeeld, zonder objectieve aanleiding. En dat kunnen we eenvoudig verklaren! De kudde heeft namelijk een stevige impact op je beslissingen, want ze schakelen het denkproces uit. Je veronderstelt dat de persoon voor jou een gegronde reden heeft om zijn schoenen uit te trekken en doet instinctief hetzelfde.

“Onder de invloed van groepsdruk kan je foute beslissingen maken, zonder hier zelf bij na te denken.”

Deze reflex gaf ons een evolutionair voordeel. Je volgde de kudde en bespaarde energie, die je vervolgens kon gebruiken voor belangrijkere dingen. Maar er is ook een keerzijde aan de medaille. Groepsdruk is namelijk onwaarschijnlijk sterk. Het risico? Je imiteert onbezonnen het kuddegedrag, ook wanneer de situatie uit de hand loopt. Zo laten brave burgers zich meeslepen tijdens een betoging of een voetbalmatch. Roepen, tieren, auto’s in brand steken … Achteraf herkennen ze zichzelf niet en hebben ze spijt van hun acties. Maar één ding is zeker: weerstaan aan de groepsdruk is allesbehalve evident.

Benieuwd naar de rest van de aflevering? Bekijk hem gratis via VRT MAX. Voor meer wetenschappelijke inzichten van Elke Van Hoof verwijzen we je graag naar onze Facebook-, LinkedIn– en Instagrampagina: hier vind je verrassende weetjes en praktische tips.